پیش‌زمینه ممنوعیت واردات

• واردات خودروهای خارجی به طور کامل در برخی سال‌ها محدود یا ممنوع بوده است (برای مثال در سال ۱۳۹۷ ممنوعیت‌هایی در واردات خودرو اعمال شد).

• دلیل اصلی این ممنوعیت، کاهش فشار ارزی (محدودیت ارز) و محافظت از صنعت خودروسازی داخلی بوده است.

• چه چیزی آزاد شده است؟

دولت تصمیم گرفته است واردات خودروهای لوکس (حجم موتور بالا) را مجدداً آزاد کند.

طبق قوانین جدید، خودروهایی با حجم موتور بیش از ۲۵۰۰ سی‌سی هم می‌توانند وارد شوند.

البته آزادسازی کامل نیست؛ محدودیت‌هایی باقی است (مثلاً تعرفه‌ها، شرایط گمرکی) و تعداد واردات «نامحدود» نیست.

تعرفه واردات

تعرفه واردات خودرو به تناسب حجم موتور خودرو تعیین می‌شود. مثلاً برای خودروهای با حجم موتور بین ۲۰۰۱ تا ۲۵۰۰ سی‌سی، تعرفه‌های قبلی خیلی بالا بود، اما در قوانین جدید کاهش‌هایی دیده شده است.

به طور خاص، در بعضی گزارش‌ها آمده که تعرفه خودروهای ۲۰۰۰–۲۵۰۰ سی‌سی از حدود ۱۵۵٪ به ۱۳۰٪ کاهش یافته است؛ خودروهای ۲۵۰۰–۳۰۰۰ سی‌سی هم از ۱۸۰٪ به ۱۴۵٪ رسیده است.

تعرفه‌های جدید به شکل «پلکانی» است (بر اساس حجم موتور)، که یک روش منطقی است چون فشار تعرفه‌ای را به‌صورت عادلانه‌تر بین خودروهای مختلف تقسیم می‌کند.

سیاست ارزی

یکی از نکته‌های مهم این است که واردات با «ارز شخصی» در برخی آیین‌نامه‌ها در نظر گرفته شده است. یعنی افرادی که خودشان ارز دارند، می‌توانند با آن واردات خودرو انجام دهند.

این سیاست به دولت کمک می‌کند فشار مالی و ارزی را کاهش دهد، چون به جای استفاده از منابع ارزی دولتی، از ارز خصوصی مردم بهره گرفته می‌شود.

دلیل این آزادسازی از نگاه دولت

تحلیلگران اقتصادی معتقدند این تصمیم بخشی از تلاش دولت برای افزایش درآمد مالیاتی و گمرکی است. وقتی واردات افزایش یابد، دولت می‌تواند از محل عوارض گمرکی بهره ببرد.

همچنین آزادسازی ممکن است برای تحت فشار قرار دادن خودروسازان داخلی باشد: اگر رقابت بیشتر شود، کیفیت تولیدات داخلی شاید مجبور شود ارتقاء یابد.

یک تحلیل دیگر این است که این اقدام «ظاهر پیشرفت اقتصادی» را نشان می‌دهد: دولت می‌خواهد به شهروندان نشان دهد که وضعیت اقتصادی بهتر شده یا در حال بهبود است، حتی اگر مشکل‌های بنیادی‌تر (مثل نوسانات ارزی یا کمبود ذخایر ارزی) حل نشده باشند.

ریسک‌ها و چالش‌ها

پوشش نابرابر اقتصادی: آزاد شدن واردات خودروهای لوکس احتمالاً بیشتر به نفع افراد متمول است، نه عموم مردم.

تأثیر بر تولید داخلی: با ورود بیشتر خودروهای وارداتی، خودروسازان داخلی ممکن است بازارشان را از دست بدهند یا مجبور شوند کیفیت را بالا ببرند که هزینه‌بر است.

وابستگی به دلار: چون بسیاری از واردات به ارز خارجی (مثلاً دلار) مربوط است، نوسانات نرخ دلار می‌تواند هزینه واردات را خیلی بالا ببرد.

درآمد دولتی مشخص نیست: اگر تعرفه‌ها خیلی پایین باشند، دولت ممکن است نتواند به سطح درآمد گمرکی مورد انتظار برسد، ولی اگر خیلی بالایند، واردات کاهش می‌یابد. تعادل این سیاست دشوار است.

محدوده واردات: طبق گزارش‌ها، هنوز «محدودیت در تعداد واردات» وجود دارد، یعنی آزادسازی به معنای واردات بی‌حد و مرز نیست.

چشم‌انداز بازار خودرو ایران

اگر آزادسازی ادامه یابد و تعرفه‌ها بهینه شود، ممکن است بازار خودروهای وارداتی شکل جدی‌تری به خود بگیرد، خصوصاً خودروهای لوکس یا با کیفیت بالا.

از طرف دیگر، اگر تعرفه‌ها خیلی سنگین بمانند یا محدودیت ارزی وجود داشته باشد، فقط تعداد محدودی از واردات انجام شود، که می‌تواند باعث رشد «بازار خاکستری» (واردات غیررسمی یا قاچاق) شود.

خودروسازان داخلی ممکن است مجبور به بازنگری در استراتژی تولید شوند: تولید محصولاتی با کیفیت بالاتر، یا حتی همکاری با شرکت‌های بین‌المللی برای مونتاژ داخل کشور.